සීලාකාන්ත් "පණ ඇති පොසිලය"

"ඊයෙ මට හරිම අපූරු විදියෙ මාළුවෙක්  දකින්න ලැබුනා. ඒ මාළුව අල්ලගෙන තිබුනෙ කුල්මන් අවට මුහුදේ බඹ 40ක් ගැඹුරින්. මේ මාළුවගෙ සිරුර පුරාම ඝන කොරපොතු තියෙනවා. බැලූබැල්මට සන්නාහයකින් සැරසිලා ඉන්නව වගෙයි පෙනෙන්නෙ. උගේ වරල් හරියට ගාත්‍රා වගෙයි." 1938 අවුරුද්දෙ දෙසැම්බර් 23 වැනිදා එක්තරා තරුණයෙක් තමයි මේ ලියුම ලියුවේ. මේ තරුණය එවකට දකුණු අප්‍රිකාවේ තිබූ නැගෙනහිර ලන්ඩන් කෞතුකාගාරයේ සිටි එකම නිලධාරියා වන මර්ජෝරි ලැටිමෝර්. ලැටිමෝර් මේ ලියුම ලියුවේ ආචාර්ය ජෙම්ස් ලෙනාඩි ස්මිත්ටයි. ඔහු රෝඩිස් සරසව්යේ රසායන ව්ද්‍යා කථිකාචාර්යවරයෙකු මෙන්ම මත්‍සයින් පිළිබද පර්යේශණ කළ ව්ද්‍යාඥයෙක්.

ආචාර්ය ජෙම්ස් ලෙනාඩි ස්මිත් මේ අපූරු මාළුවගේ අභිරහස විසදුවා.ඔහු එක රැයින් ලොව ප්‍රසිද්ධ වුණා. 20 වැනි සියවසේ වැදගත්ම ජෛව විද්‍යාත්මක සොයා ගැනීම වුණේ එයයි. මේ අපුරු සත්ත්වයා තමයි සීලාකාන්ත්. ආචාර්ය ස්මිත් සීලාකාන්ත් ගැන හෙළිකරන්න කලින් වසර මිලියන 60 ක් තිස්සේ වඳ වී ගිය මාළුවෙක්  කියලයි විද්‍යාඥයන් විශ්වාස කළේ. ඒ වන තෙක්ම නුතන විද්‍යාව මේ මාළුවා ගැන දැක සිටියේ පොසිල සාක්ෂිවලින් පමනයි. ධිවරයන් කණ්ඩායමකට මුහුදේ ජීවත් වු සීලාකාන්ත් මාළුවෙකු හමුවුණා කියන්නේ නිධානයක් හමුවුණා වගෙයි. සීලාකාන්ත් ඩයිනසෝරයන්ටත් පෙර ජීවත් වු බවයි පොසිල විද්‍යාඥයන් පෙන්වා දෙන්නේ.

                                           

සීලාකාන්ත් කියන්නේ විශාල මත්‍සයින්. ඔවුන්ගේ හොදින් වැඩුන සත්වයෙක් අඩි පහක් පමණ දිගයි. බර රාත්තල් 200ක් විතර වෙනවා. ගිනිකඳුවලින් නිර්මාණය වු දූපත් අසල මුහුදු පතුලේ ගල්පර අසල ජීවත් වෙනවා. රාත්රී කාලයේ කෑම සොයමින් අඩි 475 ක් තරම් මුදු පතුළට ගමන් කරනවායැයි විශ්වාස කෙරනවා. මවුකුස තුල බිත්තර පුපුරා එළියට පැමිණෙන පුංචි පැටව් මවගේ කුසෙන් එළියට එන්නේ හොඳින් වැඩුණු පසුවයි. සීලාකාන්ත් අයත් වන මත්‍සය ගෝත්‍රයට තවත් මත්ස්‍ය වර්ග 3 ක් අතුළත් වෙනවා. මොවුන් පෘථිවියේ බහුලවම ජීවත්වූයේ ඩෙවෝනියානු යුගයේ යැයි පැවසෙනවා. ඒ කියන්නේ වසර මිලියන 400කටත් පෙර ඈත අතීතයෙයි. මේ මත්‍යයින් නම්කර ඇත්තේ "ලොබි ෆින් ෆිශ්" හෙවත් "බෙදුන වරල් ඇති මසුන්" යන නමිනුයි. මේ මත්‍යයින්ගේ මුතුන් මිත්තන් සාගරයේ සිට ගොඩබිමට පැමින ගොඩබිම ඇවිදයන සතුන් බවට පරිනාමය වන්නට ඇතැයි ව්ද්‍යාඥයින් මත පලකරනවා. සාගරයේ ජීවත්වන සීලාකාන්ත් මත්‍යයින් හේතු ගණනාවක් නිසා සීග්රයෙන් වදවීයාමට පත්වෙලා. නීතිවිරෝදී සීලාකාන්ත් මත්‍යයින් ඇල්ලීම හා විකිනීම මේ අතරින් ප්රධානයි. සීලාකාන්ත් මසුන්ගේ යුෂ හෙද ඔසුවක් ලෙස සාම්ප්රදායයික ආසියානුවන් අතර ප්රකට වීමද මෙයට තවත් එක් හේතුවක්.

ආචාර්ය ස්මිත්ගේ තහවුරු කිරීමත් සමග සීලාකාන්ත් මත්‍යයින් "අහිමි පුරුක" හැටියට නම් කලා. සීලාකාන්ත්ගේ ශක්තිමත් වරල් තමයි පසුකාලීනව ගොඩබිම ඇවිදගිය සත්වයින්ගේ අත් පා ලෙස පරිනාමය වුනේ.දෙවැනි ලෝක යුද්ධය අවහිරයක් වුවත් ස්මිත් වසර ගනනක්ම තවත් සීලාකාන්ත් මාළුවෙකු සිටීදැයි සෙව්වා. සීලාකාන්ත් ගේ වැදගත්කම පෙන්වා දෙමින් පෝස්ටර් සහ පත්රිකා බෙදා හරිමින් ස්මිත් දකුණු අප්රිකානු ධීවරයින් හොදින් දැනුවත් කලා. ස්මිත් ගේ උත්සාහය අපතේ ගියේ නෑ. 1952 දී ධීවරයින් පිරිසකට දකුණු අප්රිකාවේ මොසැම්බික් රාජ්‍යය අසල කොමරෝස් දූපත් අවට ඉන්දියන් සාගරයෙන් දෙවැනි සීලාකාන්ත් මත්‍යයා සොයාගත හැකිවුනා. ඊටපසු වසර කිහිපයකදීම තවත් සීලාකාන්ත්  මත්‍යයින් කීප දෙනෙකුම හමුවුනා. මේ නිසාම සාගර ජීවවිද්‍යාඥයින් හිතුවේ මේ දුර්ලභ  මත්‍යයා දකුණු අප්රිකාව අවට මුහුදට පමණක් සීමාවීඇති බවයි.

 නමුත් 1997 වසරේදී ඒ නිගමනය බොරු වුනා. ඒ ඇමරිකානු සගරජීවව්ද්‍යාඥ මාර්ක් අර්ඩිමන් සහ එයාගේ බිරිද අර්නාස් මේතා ඉන්දුනීසියාවේ සුලවේසි දූපතේ මාළු වෙළදපොලක මාළු කරත්තයකදී සීලාකාන්ත් මත්‍සයකු සොයා ගැනීමත් සමගයි. මේ සමගම ස්මිත් අවුරුදු 50 ක් තිස්සේ කළා වගේම සීලාකාන්ත් මත්‍සයින් සොයමින් ගවේශණයක් සිදුකළා. එහිදී අර්ඩිමන්ට සීලාකාන්ත් මත්‍සය විශේෂ කීපයක්ම සොයාගත හැකිවුනා. එමනිසාම මේ "පණ ඇති පොසිලය" දකුණු අප්රිකාවට පමණක් සීමාවී නැතිබව එයින් හෙළිවුනා.